De Omgevingswet biedt meer ruimte voor participatie. Dit vraagt om een andere manier van werken en om een andere cultuur, houding en gedrag. Hoe werk je samen met inwoners aan een prettige, gezonde en veilige leefomgeving?
Participatie gaat om de waarden en ervaringen van inwoners. Écht luisteren naar hun verhalen en betrouwbaar en consistent handelen. Dat leidt tot meer vertrouwen tussen inwoners en overheden. Maar hoe doe je dat?
Participatie vraagt om twee dingen: zacht op de relatie, hard op het proces. Op die manier kun je vertrouwen opbouwen èn behouden voor blijvend draagvlak.
Zacht op relatie
De zachte kant bij participatie betekent loskomen van je rol als functionaris, goed luisteren en waarderend onderzoeken. Bij de herinrichting en programmering van het Scheldeplein in Alblasserdam en het Kennedyplein in Leidschendam-Voorburg hebben we bijvoorbeeld gesprekken gevoerd met inwoners, winkeliers en kerken.
Hun verhalen brachten het karakter van een gebied tot leven en haalden naar boven wat anders ‘onder water’ blijft. Dat geeft de meerwaarde aan een ruimtelijk plan.
Daarbij is één van de uitdagingen om voorbij de usual suspects te komen. Dat kan door groepen mensen te betrekken die zich anders niet laten horen. Bijvoorbeeld jongeren of kwetsbare groepen. Het netwerk en de kennis in het sociaal domein is hierbij van onschatbare waarde.
Hard op proces
De harde kant bij participatie gaat over gedegen relatie- en procesmanagement. Dat vraagt om investering in competenties of betrekken van procesbegeleiders. Noodzakelijk is een helder plan en zorgvuldige, transparante uitvoering: zeggen wat je doet, doen wat je zegt. In dit plan staan de kaders voor participatie: waar kunnen mensen over meedenken? Wat zijn de opgaven in dit gebied? Wat is het gemeentelijk standpunt en budget? Wanneer horen mensen iets? Deze kaders geven ruimte voor slimme oplossingen die passen bij de gemeenschap, denk aan ‘olifantenpaadjes’.
Mensen kunnen echter alleen participeren wanneer ze toegang krijgen tot kennis. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet moet hier in voorzien. Maar door wie en hoe wordt dit gevuld? En hoe zorg je voor een gelijkwaardig kennisniveau? Help mensen om hun kennis op te bouwen en geef ze de tijd om hier mee om te gaan, dat geeft vertrouwen.
Afwegen of doorduwen?
Uiteindelijk vindt de belangenafweging rond een plan plaats. Objectiveer de inbreng van participanten met data en kaartbeelden en maak samen met hen de afweging. Dan blijft hun inbreng overeind en krijgen mensen vertrouwen in hun invloed op het proces en de inhoud. De gemeenteraad kan haar kaderstellende en controlerende rol pakken door toetsing van het plan, het proces en de afweging. En ook dat geeft vertrouwen.
Meer weten
Wilt u meer weten over het vormgeven van participatie in de Omgevingswet? Neem contact op met Wouter Kroes.
Dit artikel is de tweede in een serie. Lees ook het eerste artikel Omgevingswet: kansen voor maatschappelijke ontwikkeling.
Deel dit artikel