Werken met het concept sociale kwaliteit

Integrale benadering

Sociale kwaliteit wordt in de literatuur gedefinieerd als een concept dat de economische en sociale ontwikkeling van de samenleving bestudeert. De ontwikkeling van het concept hangt nauw samen met de ongelijkheid tussen het economisch en sociaal beleid; sociaal beleid is veelal ondergeschikt. De theorie van sociale kwaliteit is een integrale benadering. Er wordt namelijk naar verschillende onderdelen gekeken die meten in welke mate het dagelijks leven van personen een acceptabel niveau heeft.

‘Sociale kwaliteit is de mate waarin burgers in staat zijn om aan het sociale en economische leven van hun gemeenschappen deel te nemen, onder omstandigheden die hun welzijn en individueel potentieel verbeteren.’

Vier componenten

Het kwadrant sociale kwaliteit is onderverdeeld in vier categorieën. De horizontale as in het kwadrant geeft de dimensie weer tussen instituties, overheden en organisaties aan de ene kant en relaties, groepen en gemeenschappen aan de andere kant. De verticale as geeft de dimensie weer tussen globale (macro) en lokale (micro) processen. Aan dit assenstelsel zijn de componenten: sociaaleconomische zekerheid, sociale cohesie, sociale inclusie en empowerment toegevoegd. De vier componenten sluiten elkaar niet uit, maar vullen elkaar juist aan. Met behulp van dit model kan het niveau van sociale kwaliteit van het dagelijks leven worden bepaald.

Sociaal economische zekerheid

Sociaal economische zekerheid is gericht op sociale rechtvaardigheid. Het verwijst naar het borgen van de basisbehoeften van de mens via mensenrechten, wetgeving en voorzieningen. De toegang tot socio-economische zekerheid, beschermt mensen tegen onder andere armoede en biedt een sociaal vangnet. Een bepaalde mate van sociaal economische zekerheid vormt een basisvoorwaarde om bijvoorbeeld sociale cohesie te realiseren.

Sociale inclusie

Sociale inclusie is gericht op gelijkwaardigheid. Enerzijds het tegengaan van mechanismen van uitsluiting, anderzijds stimulering van ontmoeting en toegankelijkheid van groepen, gemeenschappen en systemen. Het is belangrijk dat mensen sociale insluiting ervaren in belangrijkste instituties als gemeenten, openbare voorzieningen en maatschappelijke organisaties.

Sociale cohesie

Sociale cohesie heeft solidariteit (onderlinge betrokkenheid) als onderliggende waarde en dit gaat over samenhang op basis van gedeelde normen en waarden, (h)erkenning en respect en wederkerigheid. Het gaat ook over verrijking of verschraling van sociale netwerken.

Sociale empowerment

Sociale empowerment is gericht op menselijke waardigheid. Dit komt tot uitdrukking in de mogelijkheden tot zelfbeschikking (eigen keuzes kunnen maken) en persoonlijke ontwikkeling, ondersteund en versterkt door relaties en structuren. Het duidt ook op het ontwikkelen van “eigen kracht”, “burgerkracht” en zelfredzaamheid.

Basis voor onderzoek

Het kwadrant sociale kwaliteit kan worden gebruikt als basis voor onderzoek, naar bijvoorbeeld omgevingswaarden. Binnen het onderzoek van JSO naar Haagse omgevingswaarden  is het kwadrant gebruikt voor de analyse. Via de beleidsanalyse, omgevingswandelingen met de buurt en interviews zijn indicatoren opgehaald binnen de vier conditionele factoren van het kwadrant sociale kwaliteit. Deze zijn vervolgens geclusterd tot samengestelde (sociale) omgevingswaarden per component. Dit geeft inzicht in de vele verschillende aspecten die invloed hebben op de sociale kwaliteit in een omgeving.

Afwegingskader bij gesprek

Het kwadrant sociale kwaliteit kan beschouwd worden als een afwegingskader van onder andere de fysieke randvoorwaarden voor sociale kwaliteit. Het kan een manier zijn om te wegen in welke mate het dagelijks leven van personen, of een gemeenschap een acceptabel niveau heeft. Als afwegingskader heeft het kwadrant vooral een functie in het licht van het gesprek over de toekomst van het gebied, of een wijk. Bijvoorbeeld aan de hand van omgevingswandelingen. Dit kan zowel benut worden door beleidsmakers/professionals als door burgers.

Gebruikte bronnen:

• Dr. Lisbeth Verharen, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, “Being there. Samen werken aan het versterken van Sociale Kwaliteit” (2017).
• Martin Seijdell, Universiteit Twente, “De toolkit een goed hulpmiddel om de sociale kwaliteit te verbeteren?” (2014).