Corona lijkt al bijna achter ons te liggen. Toch is het nog niet zo lang geleden dat Bea Houwers van JSO en Shakira van Steenis van Bureau Graswortel volop de slag waren voor de gemeente Den Haag om inwoners te bereiken met voorlichting over mogelijke vaccinaties. Een heel groot gedeelte van de inwoners uit verschillende Haagse wijken had vorig najaar immers nog geen eerste of tweede coronavaccinatie ontvangen. De landelijke campagne en informatie van de GGD en gemeente leken een deel van hen niet te bereiken. Bea en Shakira kregen de opdracht om daar wat aan te doen. Hun aanpak: sámen met de mensen in de wijken kijken wat nodig was, zodat zij goed geïnformeerd een keus konden maken.
Turbulent, maar ontzettend boeiend, zo omschrijven Bea en Shakira hun opdracht. Shakira: ‘Het was echt een snelkookpan. We hadden allereerst te maken met verschillende partijen, zoals de gemeente en GGD met hun richtlijnen en protocollen. En dan was er natuurlijk nog de coronadynamiek. Dat was voor ons echt nieuw. Je maakt een plan en de volgende dag kan dat de prullenbak in, omdat er bijvoorbeeld een andere variant is of er toch een booster komt. Maar het was ook enorm leuk om met zoiets actueels bezig te zijn.’
Goed laten informeren
Ze gaan vol moed van start. ‘Op een gegeven moment moet je gewoon beginnen. En dan is het first things first’, legt Shakira uit. ‘We hebben gekeken naar de wijken waar de vaccinatiegraad het laagst was. Dat waren de Schilderswijk, Transvaal en Moerwijk. Daar hebben we gesproken met welzijnsorganisaties en vrijwilligers en met hen per wijk een plan gemaakt.’ Hierin staan verschillende acties. Bea: ‘Voorlichting op verschillende manieren en in verschillende talen, sleutelfiguren die promotie verzorgen en wijkevents waarbij mensen uitleg krijgen en zich, als ze dat willen, meteen kunnen laten vaccineren. De insteek was om niet over voor of tegen vaccineren te praten, maar over de noodzaak je goed te laten informeren.’
Niet alles lukt. Bij de wijkevents lopen ze aan tegen de grenzen van de GGD. ‘We hadden het mooi bedacht. We regelen het vooral zo dat het niet uitmaakt voor welke prik je komt’, vertelt Shakira. De eerste, tweede of booster. In de praktijk bleek dat niet mogelijk. Voor de booster moesten mensen toen nog een aparte afspraak maken. Dat heeft de GGD opgelost door direct ter plekke te vervoeren naar de locatie waar de booster wel te verkrijgen was. Uiteindelijk is het ook gelukt om in deze drie wijken vaste priklocaties te regelen. Op een bepaald moment in de week kunnen inwoners hier terecht voor voorlichting en hebben ze de mogelijkheid om zonder afspraak een vaccinatie te halen.’
Simpele boodschap
Want dat is wel de belangrijkste les denken Bea en Shakira: zorg voor de meest simpele boodschap. Heb je een vraag of kom je voor een prik? Voor veel mensen was het vaccinatiebeleid en de uitleg hierover te moeilijk. Bea: ‘Er is enorm veel goeds gebeurd, maar zowel in Den Haag als in andere grote steden, zie je dat je met massacommunicatie veel groepen niet bereikt. Het zit heel erg in taal, maar ook in vertrouwen in de overheid. Vaak ook zijn mensen niet bij machte om zich hiermee bezig te houden. Het sluit gewoon niet aan bij hun leefwereld. Ze hebben al zoveel andere sores, staan in de overleefstand, dus een vaccinatie heeft geen prioriteit. Alles wat ze daarin moeten doen, kost moeite, dus hoe simpeler hoe beter.’
Shakira: ‘Op de folders stond bijvoorbeeld een QR-code die leidde naar een site met alle priklocaties in Den Haag. Dan konden mensen zelf de locatie in hun buurt opzoeken. Maar veel mensen begrijpen zo’n code niet. Of ze weten helemaal niet in welke wijk ze wonen, dus dan kun je niets met zo’n folder. Buurthuis Betje, zet dat er bij wijze van spreken op, een locatie die mensen kennen. Ook massalocaties werken voor deze doelgroepen niet. Dat zagen we ook op de wijkdagen. Mensen hebben geen flauw benul hoe ze daar moeten komen of zonder tolk een verklaring moeten invullen.’
Benut vrijwilligers
De coronadynamiek stond daarmee haaks op wat er eigenlijk nodig was. Shakira: ‘De wijken gaven juist aan: een langdurige consequente boodschap is belangrijk. Dus niet 4 weken ergens een locatie en dan weer sluiten. Maar de werkdruk bij de GGD was zo hoog, er gebeurde zoveel. Het lukt dan niet om informatie op maat te maken. Dat is logisch gezien de omstandigheden, maar voor deze doelgroep wel een gemiste kans. Ook omdat er zoveel wantrouwen tegen de overheid is. Het zijn bijvoorbeeld ook mensen die slachtoffer zijn van de toeslagenaffaire. Daarom is het zo belangrijk om welzijnswerkers of vrijwilligers te benutten.’
Persoonlijk contact
Bea benoemt ook persoonlijk contact als succesfactor: ‘We hebben ook op de markt gestaan met artsen van het LUMC. Dan zie je dat als je ruimte maakt voor gesprek er veel meer kan. In al die gesprekken die we hebben gevoerd, zijn er maar een paar mensen die vanuit overtuiging niet vaccineren. Het gros heeft vooral vragen of weet niet eens dat vaccineren mogelijk is. Het is waardevol als zij ook op basis van kennis een keuze maken.’
Of de vaccinatiegraad omhoog is gegaan door hun inzet, durven ze niet te zeggen. ‘Hij is gestegen, maar wat door onze inzet komt of bijvoorbeeld door de invoer van de coronapas, dat weten we niet. Wat belangrijker is, is dat we zeker wel een doelgroep hebben bereikt die anders onwetend was gebleven en dat er ook nu nog vaccinaties worden gezet. En het is gelukt om wijken en vrijwilligers heel nadrukkelijk te betrekken’, vertelt Bea. Shakira besluit: ‘Een van de grootste verdiensten van onze inzet vind ik dat we hebben weten over te brengen dat de gebruikte manier van communiceren niet voor iedereen voldoet. De gemeente wil onze aanpak nu integreren in het bestaande, bredere vaccinatiebeleid. Hoe mooi is het dat onze externe inzet dit in beweging heeft gezet?’